MAKROEKONOMIA

MFW poprawia prognozy wzrostu litewskiego PKB

W porównaniu z kwietniową prognozą, w przypadku roku bieżącego Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) zwiększa prognozę wzrostu PKB Litwy o 0,7 pkt. procentowego – do 3,5 %. W 2018 r. MFW przewiduje wzrost PKB również o 3,5 %, czyli o 0,4 pkt. procentowego więcej niż w kwietniu br. Dla Łotwy MFW przewiduje wzrost PKB o odpowiednio 3,8 % i 3,9 %, dla Estonii – o 4,0 % i 3,7 %. (Verslo žinios, 12.10.2017).

Rząd zatwierdza projekt budżetu na 2018 r.

Projekt budżetu zakłada, że w 2018 r. wzrosną zarówno przychody, jak i wydatki budżetu. Głównym źródłem wzrostu przychodów są wzrost gospodarczy, ograniczanie szarej strefy oraz poprawa ściągalności podatków. Szacuje się, że przychody wzrosną o 6,9 % (584,747 mln EUR) – do 9,072 mld EUR. Po stronie wydatków jest przewidywany wzrost o 5,5 % (494,887 mln EUR) – do 9,541 mld EUR. Deficyt budżetu powinien wynieść 468,6 mln EUR i będzie o 16,1 % (89,86 mln EUR) mniejszy niż w br. Łącznie bilans finansów publicznych (budżet centralny, budżety samorządów oraz funduszu ubezpieczeń „Sodra” i ubezpieczenia zdrowotnego) będzie dodatni, nadwyżka wyniesie 240,7 mln EUR, czyli 0,6 % planowanego w przyszłym roku PKB. Planowane przychody podatkowe budżetu mają wzrosnąć o 4,9 % (288,653 mln EUR) – do 6,175 mld EUR. Przychody z tytułu podatku VAT są szacowane na 3,54 mld EUR (wzrost o 7,8 %). W przyszłym roku nadal będą obowiązywały ulgowe stawki VAT w wysokości 5 % (leki) oraz 9 % (centralnie dostarczane ogrzewanie, usługi hotelowe oraz transport pasażerów, książki). Przychody z podatku akcyzowego są szacowane na poziomie 1,452 mln EUR (wzrost o 8,4 % lub 112,718 mln EUR). Od marca 2018 r. planowane jest zwiększenie akcyzy na olej napędowy (z 330,17 EUR do 347 EUR za 1000 litrów, w przypadku oleju napędowego używanego w rolnictwie – wzrost 2,7 razy – do 56 EUR za 1000 litrów). Przełoży się to na wzrost ceny oleju napędowego na stacjach o 0,02 EUR/litr. Także planuje się zwiększenie akcyzy na wyroby tytoniowe o około 5 %. Przychody z tytułu podatku PIT mają wynieść 1,492 mld EUR. Po stronie wydatków planuje się 618 mln EUR przeznaczyć na zmniejszanie wykluczenia społecznego, z czego 370 mln EUR ma być przeznaczonych na zwiększenie emerytur. Finansowanie obrony kraju zostanie zwiększone o 160 mln EUR, co pozwoli osiągnąć wskaźnik 2 % PKB przeznaczanych na obronność. O 170 mln EUR planuje się zwiększyć finansowanie opieki zdrowotnej, a o 30 mln EUR – sektora kultury. Samorządy terytorialne z budżetu centralnego otrzymają o 256 mln EUR więcej. W przypadku funduszu ubezpieczeń społecznych „Sodra”, przychody funduszu są szacowane na 4,231 mld EUR (wzrost o 9,2 % lub 354,878 mln EUR), wydatki – 4,012 mld EUR (wzrost o 7,4 % lub 277,702 mln EUR). Nadwyżka budżetu „Sodry” wyniesie 218,265 mln EUR. Szacuje się, że średnia emerytura w 2018 r. wyniesie 331,75 EUR, czyli o 40,68 EUR (14 %) więcej niż w br. Budżet funduszu obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego tradycyjnie będzie zbilansowany i wyniesie 1,748 mld EUR (wzrost o 11 % lub 173,061 mln EUR). Projekt budżetu został oparty na scenariuszu ekonomicznym, który przewiduje, że wzrost PKB w 2018 r. wyniesie 2,9 %, inflacja – 2,7 %, wzrost wynagrodzeń – 6,2 %. Ekonomiści taki scenariusz określają jako realistyczny. Prezydent Dalia Grybauskaitė pozytywnie oceniła projekt budżetu i stwierdziła, że taki projekt mogłaby podpisać. Jednocześnie zaznaczyła, że należy uniknąć „rozszarpania” budżetu podczas obrad w Sejmie. Premier Saulius Skvernelis wyraził nadzieję, że Sejm uchwali „pierwszy nie deficytowy” oraz „najbardziej wrażliwy społecznie” projekt budżetu i nie będzie czynił politycznych przeszkód. Minister Finansów Vilius Šapoka stwierdził, że projekt został zaplanowany odpowiedzialnie i jeżeli na świecie zdarzą się zawirowania, „nie będziemy musieli zaciągać szybkiego kredytu”. (Verslo žinios, 11 – 12.10.2017, Lietuvos rytas, 12.10.2017)

Ministerstwo analizuje plany prywatyzacji strategicznych spółek

W Ministerstwie Gospodarki została utworzona grupa robocza, która pod kątem celowości udziału państwa w ich zarządzaniu przeanalizowała 40 spółek należących do skarbu państwa. Część z tych spółek proponuje się sprywatyzować. Zgodnie z przygotowanym planem, skarb państwa zrezygnowałby z 1/3 udziałów spółki „Lietuvos energija”, Poczty Litewskiej, zarządzającej spółkami przesyłania energii elektrycznej spółki EPSO-G, Agencji Płatności Elektronicznych, innych spółek z branży energetycznej, łączności i komunikacji oraz nieruchomości. Także proponuje się sprzedać 1/3 udziałów spółki Koleje Litewskie, natomiast zarządzane przez nią spółki zależne „Geležinkelių projektavimas” (pol. Projektowanie Kolei), „Geležinkelio tiesimo centras” (pol. Centrum Budowy Kolei), „Lokomotyvų remonoto depas” (spółka naprawy lokomotyw) całkowicie sprywatyzować. Prywatnemu biznesowi przekazano by także transport ładunków. Ujawnione plany prywatyzacji zdziwiły prezydent oraz posłów na Sejm. Pałac prezydencki plany prywatyzacji strategicznych spółek energetycznych, transportowych i komunikacyjnych określił jako bardzo niebezpieczne, gdyż część udziałów tych spółek może trafić do nieprzyjaznych wobec Litwy krajów. Premier Saulius Skvernelis po spotkaniu z prezydent Dalią Grybauskaitė stwierdził, że o prywatyzacji strategicznych spółek nie może być mowy. „Są takie spółki, które nie wiadomo po co zostały powołane. Dlatego w ich przypadku może być stawiane pytanie, czy w ogóle są potrzebne. A mówiąc o strategicznych spółkach nie może powstawać nawet pytanie.” – oświadczył premier. Natomiast posłowie na Sejm wyrazili zdziwienie, że strategiczne znaczenie dla państwa mające plany prywatyzacji są tworzone „pod stołem”. (Lietuvos žinios, 11.10.2017)

Eksport rośnie szybciej niż import

Według danych Departamentu Statystyki, w ciągu pierwszych 8 miesięcy br. wartość eksportu Litwy w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku zwiększyła się o 17,3 %, natomiast wartość importu – o 16,8 %. Na wzrost eksportu wpływ miał wzrost eksportu produktów naftowych (o 25,1 %), maszyn i urządzeń mechanicznych oraz części do nich (o 26,2 %), maszyn i urządzeń elektrycznych oraz części do nich (o 28,7 %). Eksport produkcji pochodzenia litewskiego w ciągu 8 miesięcy zwiększył się o 15,2 %, nie uwzględniając produktów mineralnych – o 10,7 %. Najwięcej w okresie styczeń – sierpień wyeksportowano do Rosji (14,4 % łącznej wartości eksportu), Łotwy (10,3 %), Polski (8,4 %) i Niemiec (7,4 %). W przypadku produkcji pochodzenia litewskiego najwięcej wyeksportowano do Niemiec (9,6 %), Polski (9,2 %), USA (8,3 %), Łotwy (7,6 %) oraz Szwecji (7,6 %). Wśród najważniejszych litewskich rynków eksportowych największy wzrost eksportu odnotowano w przypadku Holandii (35,2 %), Rosji (28,5 %), Ukrainy (27,4 %). Dwucyfrowy wzrost także odnotowano w przypadku Łotwy, USA, Szwecji, Białorusi, Norwegii, Włoch. Jednak w tym czasie odnotowano spadek eksportu do Wielkiej Brytanii (o 2,2 %) oraz do Francji (o 8,1 %). W przypadku importu, w analizowanym okresie największymi partnerami Litwy były Rosja (12,7 % łącznej wartości importu), Niemcy (12,5 %), Polska (10,7 %) oraz Łotwa (7 %). (Verslo žinios, 11.10.2017)

Poziom wydatków na badania i rozwój – najniższy od lat

Według wstępnych danych Departamentu Statystyki, w poprzednim roku wydatki biznesu, państwa, szkolnictwa wyższego na badania i rozwój stanowiły 0,74 % PKB. Dla porównania, w 2015 r. ten wskaźnik wynosił 1,04 %. Ostatni raz tak niski poziom wydatków na B+R odnotowano w 2003 r. (0,67 %). Ten wskaźnik jest jednym z podstawowych przy ocenie poziomu innowacyjności państw. Dla porównania, średnia dla UE wynosi około 2 %. Łącznie na prace związane z B+R w poprzednim roku przeznaczono 286,1 mln EUR, czyli o 26,6 % mniej niż w 2015 r. Na spadek wydatków największy wpływ miało zmniejszenie finansowania z zagranicy. Jeszcze na początku 2016 r. eksperci przewidywali spadek wydatków, gdyż jedna perspektywa finansowa UE dobiegła końca, a większość programów finansowanych z nowej perspektywy jeszcze nie ruszy. Łączna kwota z funduszy UE w poprzednim roku zmniejszyła się 8 razy – do 14,4 mln EUR. Pomimo stałych zachęt dla przedsiębiorców o zwiększanie wydatków na B+R, wydatki tego sektora w ciągu roku zwiększyły się z 111,2 mln EUR do 116,6 mln EUR. Wartość środków przeznaczonych przez państwo wyniosła 124,7 mln EUR (spadek o 10 %), natomiast szkolnictwo wyższe na B+R przeznaczyło o 40 % więcej – 8 mln EUR. (Verslo žinios, 10.10.2017)

Litwa – liderem pod względem inflacji

Ceny towarów i usług na Litwie rosną najszybciej w krajach bałtyckich. Według danych narodowych instytucji statystycznych, we wrześniu br. na Litwie miesięczna stopa inflacji wyniosła 1 %, na Łotwie – 0,3 %, natomiast w Estonii odnotowano deflację w wysokości 0,1 %. W ujęciu rocznym, w porównaniu z wrześniem poprzedniego roku, na Litwie inflacja wynosiła 4,8 %, na Łotwie – 2,9 %, a w Estonii – 3,7 %. Towary w ciągu roku na Litwie zdrożały o 4,4 %, natomiast usługi – o 6 %. Pod względem tempa rocznej inflacji Litwa pozostaje liderem w UE, przewyższając średni wskaźnik unijny nawet 2,7 razy. W opinii ekonomistów, głównym czynnikiem wpływającym na wzrost inflacji jest wzrost wynagrodzeń. W II kwartale br. wzrost średniego wynagrodzenia wyniósł 9 %. Analitycy zauważają, że w krajach bałtyckich taki wzrost wynagrodzeń oraz inflacji przybiera cechy klasycznej spirali inflacyjnej, a to nie jest dobre dla gospodarki. W obliczu niskich odsetek rosnące ceny zmniejszają oszczędności mieszkańców, natomiast rosnące w takim tempie wynagrodzenia zmniejszają konkurencyjność przedsiębiorstw. Z powodu szybkiego wzrostu cen zaczynają się również zmieniać oczekiwania konsumentów, co przekłada się na zwolnienie tempa wzrostu popytu wewnętrznego. Na wzrost wynagrodzeń wpływa powstały z powodu emigracji deficyt pracowników i w najbliższym czasie ta tendencja nie powinna się zmienić. W letnich miesiącach obroty handlu detalicznego, szacowane w cenach porównawczych, zwiększyły się tylko o około 3 %, gdy w I półroczu notowano dwukrotnie większe tempo wzrostu. (Lietuvos rytas, Verslo žinios, 10.10.2017)

INWESTYCJE

„Cognizant” rozwija działalność na Litwie

Amerykańska spółka zarządzania procesami biznesowymi oraz automatyzacji „Cognizant” zamierza zwiększyć swe centrum usługowe w Wilnie. Spółka ze swego centrum na Litwie będzie świadczyła usługi dla jednej z największych skandynawskich spółek ubezpieczeniowych – duńskiej spółki „Tryg”. „Klienci z państw skandynawskich pracujących tu specjalistów traktują jak swoich. Dlatego centrum usługowe w Wilnie widzimy jako przyszłą światową gwiazdę „Cognizant”, jedno z najlepszych centrów w składzie grupy.” – stwierdził Kaushik Sarkar, kierownik „Cognizant” na kraje północne i bałtyckie. Spółka nie poinformowała ile dodatkowo zatrudni pracowników, jednak w komunikacie prasowym zaznaczono, że centrum „Cognizant” stanie się „jednym z największych centrów usługowych na Litwie”. Obecnie centrum „Cognizant” zatrudnia ponad 580 specjalistów, którzy świadczą usługi dla spółek emerytalnych, ubezpieczeniowych, bankowych i in. Dla porównania, największe na Litwie centra usługowe, np. „Western Union” zatrudnia około 1800 osób, a „Barclays Group Operations Lithuania” – ponad 1100 osób. (Verslo žinios, 13.10.2017)

USŁUGI, NIERUCHOMOŚCI, TRANSPORT

Ilość ładunków w Kłajpedzie ciągle się zwiększa

We wrześniu br. w porcie morskim w Kłajpedzie odnotowano rekord miesięcznej ilości przeładowanych towarów – 3,71 mln ton. Poprzedni rekord – 3,68 mln ton – odnotowano w sierpniu br. Łącznie w okresie styczeń – wrzesień br. w porcie przeładowano 31,40 mln ton ładunków. Jest to o 5 % lub 1,49 mln ton więcej, niż w identycznym okresie poprzedniego roku. (Lietuvos rytas, 14.10.2017)

Rajd cen mieszkań w górę

Według danych Eurostatu, wzrost cen mieszkań na Litwie w II kwartale br. należał do najwyższych w UE. W porównaniu z II kwartałem 2016 r. ceny mieszkań na Litwie zwiększyły się o 10,2 %. Większy wzrost cen odnotowano tylko w Czechach (13,3 %) oraz Irlandii (10,6 %). Na Łotwie mieszkania zdrożały o 9,6 %, a w Estonii – o 4,8 %. W porównaniu z I kwartałem br. ceny na Litwie zwiększyły się o 3,1 %, na Łotwie – o 6,1 %, a w Estonii odnotowano spadek o 0,3 %. W całej UE w ciągu roku ceny mieszkań zwiększyły się średnio o 4,4 %, a w ciągu kwartału – o 1,8 %. (Lietuvos rytas, 12.10.2017)

Litwa do ostatniej chwili mogła uniknąć kary za demontaż torów

W poprzednim tygodniu KE ukarała Litwę karą w wysokości prawie 28 mln EUR za demontaż 19 km odcinka torów w kierunku Łotwy, co ograniczyło konkurencję na rynku przewozów kolejowych. Przedstawiciele obecnego rządu twierdzą, że nie mogli już nic zmienić i winę za zaistniałą sytuację zrzucają na poprzednie rządy. „Ten rząd naprawdę nie miał ani czasu, ani możliwości analizować tę sprawę – cały materiał, wszystkie badania były wykonane dawno, przed zaprzysiężeniem rządu.” – stwierdził minister łączności Rokas Masiulis. Jednak odpowiedzialna za konkurencję komisarz UE Margrethe Vestager stwierdziła, że do ostatniej minuty oczekiwano na propozycje rozwiązania tej kwestii. „Dopiero gdy zdecydowaliśmy, iż nie sądzimy, że Litwa pragnie lub może rozwiązać problem, powinni byliśmy podjąć decyzję o karze.” – na pytanie czy prawdą jest, że już na początku br. KE zadecydowała o nałożeniu kary odpowiedziała M. Vestager. Prezes Kolei Litewskich Mantas Bartuška stwierdził, że w marcu br. Litwa przedstawiła ostatnią propozycję rozwiązania problemu torów do Renge, jednak widocznie ta propozycja była nie do przyjęcia dla KE. Komisarz dodała, że KE wspólnie z litewskimi władzami oraz kolejami litewskimi poszukiwała rozwiązanie problemu od 2015 r. Nie mogła ujawnić co KE proponowała Litwie, jednak stwierdziła, że najlepszym rozwiązaniem byłaby odbudowa torów. „Najbardziej oczywistym rozwiązaniem jest odbudowa torów, jednak mogą być znalezione i inne sposoby. Rozdzielenie działalności spółki było omawiane od początku, jednak ostatecznie nie udało się znaleźć wystarczających zobowiązań, dlatego znaleźliśmy się w takiej sytuacji, jak obecnie.” – oświadczyła M. Vestager. (Lietuvos rytas, 11.10.2017)

Kolejne „Solarisy” na ulicach Wilna

W ogłoszonym przez samorząd Wilna przetargu na dostawę 150 nowych autobusów zwyciężył polski producent „Solaris Bus & Coach S.A.” wspólnie z bankiem „Luminor” (połączone w krajach bałtyckich oddziały banków „Nordea” oraz DNB). Oprócz „Solarisa” w przetargu uczestniczyło jeszcze konsorcjum spółek „Adampolis” i SIA „UniCredit”. Samorząd poinformował, że zwycięzca przetargu został wyłoniony uwzględniając najbardziej korzystną ofertę ekonomiczną: najniższą cenę nabycia autobusów, koszty finansowania, zużycie paliwa przez autobusy, serwis gwarancyjny, terminy dostawy pojazdów. Samorząd na zakup nowych autobusów wyda 40,5 mln EUR. Pasażerowie w nowych pojazdach będą mogli korzystać z bezpłatnego Internetu bezprzewodowego, naładować urządzenia inteligentne. Bezpieczeństwo pasażerów zapewnią także tzw. alkolocki – dopiero po ich aktywacji można będzie odpalić silnik pojazdu. (Lietuvos rytas, Verslo žinios, 10.10.2017)

Opracowanie

Wydział Promocji Handlu i Inwestycji

Ambasady RP w Wilnie

na podstawie litewskiej prasy ekonomicznej